Online Safety Advice

Online Safety Advice

 

လူသစ်တွေနဲ့ တွေ့ဆုံရတာ စိတ်လှုပ်ရှားဖို့ကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်ဖက်မှာလည်း မသိသေးတဲ့လူတွေနဲ့ စကားအပြန်အလှန်ပြောဆိုတဲ့နေရာမှာအစစအရာရာသတိထားဖို့လည်းလိုပါတယ်။ မသိသေးတဲ့သူနဲ့ စာအပြန်အလှန်ပို့တဲ့အခါမှာဖြစ်စေ၊ အပြင်မှာ ဒိတ်တဲ့အခါမှာဖြစ်စေ ကိုယ့်ရဲ့ လုံခြုံရေအတွက်လည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်ပါတယ်။

 

Online Safety

 

(၁)Online ပေါ်ကနေ ငွေကြေးဆိုင်ရာအချက်အလက်များ၊ ပိုက်ဆံလွှဲခြင်းများ မလုပ်ပါနဲ့

 

မသိသေးတဲ့လူတွေနဲ့ အခုမှစကားပြောနေတဲ့အဆင့်မှာ ငွေကြေးဆိုင်ရာအချက်အလက်များနဲ့ ငွေလွှဲခြင်းများမလုက်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ အခု ခေတ်မှာ လိုင်းပေါ်ကနေ ငွေကြေးလိမ်လည်သူတွေရှိတဲ့အတွက် သတိထားဖို့ လိုပါတယ်။ တကယ်လို့ YouMe app မှာ ကိုယ်နဲ့ Chatting လုပ်နေတဲ့လူက ဒီလို ငွေကြေးဆိုင်ရာ information တွေလွှဲခိုင်းပြီဆိုရင် ချက်ချင်း report လုပ်လို့ရပါတယ်။

 

(၂)Personal Information တွေကိုသေချာဂရုစိုက်ပါ

 

ကိုယ့်ရဲ့ personal information တွေဖြစ်တဲ့ ဖုန်းနံပါတ်၊ အိမ်လိပ်စာ၊ ရုံးလိပ်စာ၊ ကိုယ်သွားနေကျနေရာတွေကို အလျင်စလို ကိုယ်နဲ့မသိသေးတဲ့လူကို မမျှဝေပါနဲ့။ 

 

(၃)Social Platform တစ်ခုဆိုတစ်ခုပေါ်မှာပဲစကားပြောနေပါ

 

တစ်ယောက်ယောက်နဲ့ သိလာနေရင်တောင် YouMe Social App ထဲမှာပဲ စကားပြောနေပါ။ မကောင်းတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ရှိတဲ့ users တွေက တခြား messaging apps တွေ၊ ဖုန်းနံပါတ်တွေတောင်းပြီး မလိုလားအပ်သောစကားများ၊ ညစ်ညမ်းစကားများပြောတတ်တဲ့ပြဿနာများရှိတတတ်တာကြောင့် သတိထားဖို့လိုပါတယ်။ တကယ်လို့ YouMe မှာ အဲ့လိုအပြုအမူတွေလုပ်လာရင် ချက်ချင်း report လုပ်ပြီး Youme ကတာဝန်ရှိသူတွေက Ban ပေးပါလိမ့်မယ်။

 

(၄)Long Distance နဲ့ oversea relationship ဆိုသတိထားပါ

 

တခြားနိုင်ငံသားပုံစံမျိုး ဒါမှမဟုတ် ကိုယ်နဲ့နိုင်ငံတူ လူမျိုးတူပါတယ်ဆိုတဲ့ လိမ်လည်လှည့်ဖြားတတ်တဲ့လူတွေကိုလည်း သတိထားပါ။ အထူးသဖြင့် အိမ်ပြန်ဖို့ပိုက်ဆံမရှိလို့ မိဘတွေနေမကောင်းလို့ ငွေလေးချေးပါဆိုတဲ့စကားမျိုးတွေကို ကိုယ်နဲ့လည်း မခင်သေး မသိသေးဘဲလာပြောနေပြီဆိုရင် ဝေးဝေးရှောင်ပါ။ အထောက်အထားတွေပြရင်တောင် သေချာစုံစမ်းပါ။ အပြင်မှာ တကယ်တွေ့မယ့်လူမဟုတ်ရင်လည်း ဖုန်း၊ video call တွေခေါ်လာပြီဆိုလည်း သတိထားသင့်ပါတယ်။ အဲ့လူက ကိုယ်ပြောသမျှတွေကို လစ်လျူရှုနေတာမျိုး၊ အပြင်မှာ ဒိတ်ဖို့ဆိုရှောင်နေတာမျိုးလုပ်လာပြီဆိုရင်လည်း သတိထားပါ။ အကြီးစား red flag တွေမို့လို့ပါ။

 

(၅)သံသယဖြစ်စရာကောင်းတဲ့ အပြုအမူတွေလုပ်လာပြီဆို report လုပ်ပါ

 

တစ်ယောက်ယောက်က ဘောင်ကျော်တဲ့စကား၊ အပြုအမူတွေလုပ်လာပြီဆို YouMe Social App ကို ချက်ချင်း Report လုပ်ပါ။ ချိုးဖောက်တတ်တဲ့အပြုအမူတစ်ချို့ကို အောက်မှာ ဥပမာအနေနဲ့ ဖော်ပြထားပါတယ်။

 

• ပိုက်ဆံနဲ့ပက်သက်ပြီးပြောတာ
• အသက်မပြည့်သေးတဲ့ Users တွေ
• စိတ်အနှောင့်ဖြစ်စေတဲ့၊ ခြိမ်းခြောက်တဲ့၊ ထိခိုက်နစ်နာစေတဲ့စကားများ
• အပြင်မှာ ဒိတ်တဲ့အခါ မသင့်လျော်သော ထိခိုက်နစ်နာစေသောအပြုအမူများ
• လိမ်လည်မှုဆိုင်ရာ ကိုယ်ရေးရာဇဝင်များ
• Spam accounts၊ တခြား websites တွေပို့လာတဲ့စာများ

အပေါ်ကအပြုအမူမျိုးတွေအပြင် တခြားမသင်္ကာစရာအပြုအမူတွေလုပ်လာရင် ချက်ချင်း report လုပ်ပေးပါ။

 

(၆)ကိုယ့်ရဲ့ Youme Account ကိုလည်း ကာကွယ်ထားပါ

 

YouMe app မှာ register လုပ်တဲ့အခါ YouMe ကပေးတဲ့ password အပြင် ကိုယ့်ရဲ့ကိုယ်ပိုင် password လည်းပြန်ပြောင်းထားလို့ရပါတယ်။ Password ထားတဲ့အခါမှာလည်း လွယ်တာမျိုးမထားဘဲ ကိုယ်လည်းမှတ်မိနိုင်မယ့် strong ဖြစ်တဲ့ password မျိုးထားသင့်ပါတယ်။ ကိုယ်ပိုင်ဖုန်း၊ ကိုယ်ပိုင်ကွန်ပြူတာမဟုတ်ဘဲ တခြား စက်ပစ္စည်းတွေမှာ log in မလုပ်မိဖို့လည်း ဂရုစိုက်သင့်ပါတယ်။

 

အပြင်မှာ လူတွေ့ တွေ့ ကြတော့မယ်ဆိုရင်

Meeting in Person

 

(၁)အလျင်မလိုပါနဲ့

 

တစ်ဖက်လူနဲ့ မတွေ့ခင် သေချာလေးအချိန်ယူပြီး YouMe မှာပဲစကားပြောပါ။ ကိုယ်သိချင်တာတွေကိုမေးဖို့မကြောက်ပါနဲ့။ မတွေ့ခင်မှာ သိချင်တာတွေ မေးသာမေးပါ။ အပြင်မှာမတွေ့ခင်မှာ YouMe App မှာပဲ Audio နဲ့ Video Call Feature လေးနဲ့ အရင်ပြောကြည့်ပါ။ 

 

(၂)လူသူရှိတဲ့ Public လိုနေရာမျိုးမှာပဲ ဒိတ်ပါ

 

အပြင်မှာ ဒိတ်တော့မယ်ဆိုရင်လည်း လူသိများတဲ့နေရာတွေမှာပဲ တွေ့ပါ။ ကိုကို့အိမ်မှာ လူမရှိလို့ သူ့အိမ်ခေါ်တာမျိုး၊ ကိုယ့်အိမ်ကိုသူ့ကိုခေါ်တာမျိုး ဒါမှမဟုတ် private ဆန်တဲ့နေရာမျိုးတွေဖြစ်တဲ့ ဟိုတယ်၊ private cinema တို့လိုနေရာမျိုးတွေမှာ first date လုပ်ဖို့ကိုယ့်ကိုခေါ်ပြီဆိုရင် နောက်ဆုတ်လိုက်ပါတော့။

 

(၃)သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ မိသားစုကိုပြောပြပါ

 

ကိုယ်က ဒီလူနဲ့သွားတွေ့တော့မယ် ဒီလူနဲ့တွဲတော့မယ်ဆိုရင် အနည်းဆုံးတော့ ဘယ်သွားမယ် ဘယ်လာမယ် ဘယ်သူနဲ့သွားတွေ့မယ်ဆိုပြီး ကိုယ့်ရဲ့ မိသားစုနဲ့ သူငယ်ချင်းတွေကိုပြောပြထားပါ။ 

 

(၄)Transportation ကို ထိန်းချုပ်မှုရှိပါ

 

ဘယ်ရက်မှာ ဘယ်သွားမယ် ဘယ်အချိန်မှာဘယ်သွားမယ်ဆိုတာ ဘယ်သူနဲ့ ဘယ်မှာ ရှိမယ်ဆိုတာကို control လုပ်ထားစေချင်ပါတယ်။ အပြင်မှာ ဒိတ်ရင် ကိုယ်တိုင်က ကားမောင်းတတ်တယ် ကားရှိတယ်ဆိုရင်တောင် Back up plan အနေနဲ့ Taxi app တစ်ခုခုကနေ taxi ခေါ်တာမျိုး သူငယ်ချင်းကို လာကြိုခိုင်းတာမျိုး မတွေ့ခင်တည်းက ကြိုပြီး လုပ်ထားသင့်ပါတယ်။ အခြေအနေမဟန်ရင် အလိမ္မာနည်း သုံးလို့ရအောင်ပါ။

 

(၅)ကိုယ့် limit ကိုသိပါ

 

အထူးသဖြင့် Wine date ပဲဖြစ်ဖြစ် social drink အနေနဲ့ သောက်တဲ့အခါမှာပဲဖြစ်ဖြစ် ကိုယ့်ရဲ့ Limit ကို သိထားသင့်ပါတယ်။ တကယ်လို့ တစ်ဖက်လူက ကိုယ့်ကို မသောက်ချင်တာကို သောက်ဖို့ အတင်းတိုက်တွန်းနေပြီဆိုရင် အဲ့ Dating ကို အဲ့နေရာမှာပဲ အဆုံးသတ်လိုက်ပါ။ ကိုယ်က မသောက်တာကို နားလည်ပေးရင်တစ်မျိုးပေါ့ မသောက်တာကို အတင်းတိုက်နေရင် အဲ့လူကို ghost လိုက်တော့။ မူးယစ်ဆေးဝါးလည်း အတူတူပဲ။

 

(၆)ကိုယ့်ရဲ့ ပစ္စည်းတွေကို မထားခဲ့ပါနဲ့

 

ကိုယ်က ခဏလေး Toilet သွားချင်ရင်တောင် ပစ္စည်းတွေကို တစ်ဖက်လူနဲ့အတူ ဒီတိုင်းကြီး မထားခဲ့ပါနဲ့။ ဖုန်း၊ ပိုက်ဆံအိတ်၊ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်တွေပါတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ကိုယ်နဲ့အတူ အချိန်ပြည့်ရှိနေပါ။ 

 

(၇)အဆင်မပြေဘူးခံစားရရင် အလိမ္မာနည်းသုံးပြီးချက်ချင်းထွက်လာပါ

 

တကယ်လို့ အဆင်မပြေဘူး ခံစားလာရပြီဆိုရင် အဲ့ date ကို အဲ့နေရာမှာပဲအဆုံးသတ်လိုက်တာ အကောင်းဆုံးပါ။ ရုတ်တရက်ကြီး ထပြန်တာထက် အလိမ္မာနည်းလေးသုံးပြီး အဆင်ပြေပြေလေးပြောပြီး အဆုံးသတ်လိုက်ပါ။ တကယ်လို့ ကိုယ့်ကို အတင်းကြီးဆွဲထားတာ မလုံခြုံတော့သလို ခံစားလာရပြီဆိုရင် ဘေးကို အကူအညီလှမ်းတောင်းပါ။

 

Sexual Health & Consent

 

(၁)ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကာကွယ်ပါ

 

လိင်ကွဲပဲဖြစ်ဖြစ် လိင်တူပဲဖြစ်ဖြစ် လိင်ဆက်ဆံတဲ့အခါမှာ ကွန်ဒုံးကို စနစ်တကျနည်းလမ်းမှန်မှန်သုံးတတ်ဖို့လည်းလိုပါတယ်။ အထူးသဖြင့် လိင်တူချင်း လိင်ဆက်ဆံရင် ကွန်ဒုံးကို မဖြစ်မနေသုံးပေးသင့်ပါတယ်။ ဒါမှသာ HIV ၊ STI ရောဂါတွေလို လိင်ကနေတစ်ဆင့်ကူးစက်နိုင်တဲ့ရောဂါတွေကို ကာကွယ်နိုင်မှာပါ။ ဒါပေမယ့် ရေယုန် ဒါမှမဟုတ် HPV ရောဂါတွေ B ပိုးလိုမျိုးရောဂါတွေက skinship ကနေတစ်ဆင့်ကူးစက်နိုင်တာကြောင့် သတိထားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်းဖြင်း တချို့ STI ရောဂါ ကူးစက်နိုင်ချေကို လျော့ချနိုင်စေပါတယ်။

 

(၂)ကိုယ့်ကိုယ်ကို သိပါ

 

တချို့သော STI တွေက ရောဂါလက္ခဏာမပြတတ်တာကြောင့် ကိုယ်က တစ်ကယ်လို့ အကာအကွယ်မဲ့လိင်ဆက်ဆံမိဖူးပြီဆိုရင် သွေးစစ်ကြည့်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။